Po të mos ju duhen 35 000 dollarë, atëherë përdorini për të bërë një ofertë që të bleni një kopje të rrallë të librit të parë të ndaluar në Amerikë.

Christie,s në Nju Jork ka shpallur ankandin për një kopje të librit Kanani i ri shkruar nga Tomas Morton, një satirë politike e vitit 1637, që i nxehu keq puritanët e Nju Inglandit, sepse sulmonte besimet puritane. Ai u përpoq të niste një komunitet të lirë në Nju Inglënd, Mortoni u arrestua dhe u kthye në Angli, duke u akuzuar se ftoi popullsinë alongkuine në një festim pagan në komunitetin e tij. Si kundërpërgjigje, ai shkroi Kananin e ri, në të cilin, nga njëra anë, qortonte kolonizatorët puritanë, ndërsa, nga ana tjetër, lëvdonte moralin e alongkuinëve fisnikë. Me ndihmën e Ben Xhonsonit dhe figurave të tjera letrare të kohës, Mortoni arriti ta botonte manifestin e tij duke u kthyer kështu në një figurë të famshme politike.

Si për ironi, censura e puritanëve ia rriti edhe më shumë vlerën librit të tij. Kur një libër ndalohet, atëherë botohen më pak kopje, por, me kalimin e kohës, bëhet edhe më i kërkuar, sidomos për koleksionuesit. Në rastin e Kananit të ri, kanë dalë në ankand vetëm dy kopje të tjera në 30 vitet e fundit. Po të mos i keni ata 35 000 dollarë, mund ta lexoni falas të digjitalizuar në Project Gutenberg.

Burimi i informacionit, 3 Janar 2020: Electric Literature

Ku saktësuese e ku provokuese, fjalitë që çelin librat klasikë, janë nga më të ndryshmet, po le të qëmtojmë disa prej tyre.

Fjalia e parë i hap shtegun një rruge të gjatë, po a është e lehtë të gjesh të duhurën? S‚është për t‚u habitur që Stefën Kingu shpenzon muaj të tërë, ndonjëherë edhe vite, për të gjetur fjalinë e saktë çelëse. Me sa duket, Çarls Dikensi ishte mjaft i zoti për këtë punë. Vini re si nis David Koperfildi: “Në do të dalë që jam heroi i vetë jetës sime a këtë vend do të ma zërë kushdo tjetër, këtë do ta shohim në këto faqe”, apo te Këngë Krishtlindjesh, fjalia e parë është: “Marli kishte vdekur, sa për ta nisur”, po asnjë nga këto nuk krahasohet me Një rrëfim për dy qytete, që fillon kështu: “S’kishim parë kohëra më të mira, s’kishim parë më të liga kohëra”, që na përgatit për të hyrë në një botë kontradiktore, e cila karakterizon këtë rrëfim dashurie e revolucioni. Sot ne as që presim që veprat të zënë fill kështu, po asnjëherë një roman nuk i ngjan një tjetri, edhe pse njerëzit, në thelb, ngjajnë shumë me sho-shoqin. Dhe kjo na sjell ndër mend fjalinë, me të cilën Tolstoi çel Ana Kareninën: “Njësoj janë të gjitha familjet e lumtura; po çdo familje e palumtur ka palumturinë e saj”. Xhejn Oustini luan me faktet te Krenari dhe paragjykim, duke e filluar kështu romanin e saj: “Dihet botërisht se një beqar me goxha pasuri, duhet të dalë të kërkojë një grua”. Po ka edhe autorë që, me fakte, vënë në dyshim gjithë realitetin ku do të na përfshijë libri, siç është, fjala vjen, fjalia çelëse e Renata Adlerit, në librin Varka: “Atë vit nuk vdiq askush”, një fjali që ngre pikëpyetje, të cilave mund t’u përgjigjet vetëm libri. Historia e fshehtë e Dona Tartit e përgatit edhe më shumë lexuesin: “Bora në male po shkrinte dhe nga vdekje a Banit kishin kaluar disa javë, kur kuptuam se sa e vështirë ishte situata ku ndodheshim”. Xhorxh Oruelli luan fort dhe di si ta nxjerrë lexuesin nga rutina, kur e fillon 1984-ën me fjalinë: “Ishte një ditë prilli e ftohtë e plot diell dhe orët trokitën të trembëdhjeta”. Po ka nga ata autorë, që duan ta vënë theksin në anën artistike të veprës së tyre, si En Tajlëri te Atëherë kur ishim të rritur, që fillon kështu: “Na ishte njëherë e një kohë, një grua, që zbuloi se ishte shndërruar në njeriun e gabuar”. Disa autorë krijojnë një atmosferë të caktuar që në rreshtin e parë. Kështu, Silvia Plathi romanin e saj të vetëm, Kambana e qelqtë, e çel me fjalinë: “Ishte një verë mbytëse,  diqysh e dehur, vera kur ua morën jetën me korrent Rozenbergëve dhe unë nuk e di ç’bëja në Nju Jork”. Ndonjëherë, fjalia e parë prish çdo rregull, siç bën Italo Kalvino, i cili e fillon kështu romanin Sikur një natë dimri një udhëtar: “Bëhuni gati të lexoni romanin e ri të Italo Kalvinos, Sikur një natë dimri një udhëtar”. E megjithatë, në historinë e letërsisë do të kujtohen gjithmonë fjali klasike, si ajo e Sharlotë Brontesë te Xhejn Er: “As që bëhej fjalë të dilnim të shëtisnim atë ditë” apo te Rebeka e Dafnë dy Moriesë: “Mbrëmë pashë në ëndërr sikur shkova prapë në Mandërlej”, për të mos harruar, kuptohet, edhe një prej fjalive më të famshme çelëse, atë me të cilën Herman Melvili nis Mobi Dikun: “Më thirr Ishmael”.

Burimi i informacionit, 9 Janar 2020: BBC Culture

Në vitin 1938, në gazetën The New York Times shkruhej se Bete Dejvisi po ndahej nga bashkëshorti Harmën “Oskar” Nellsën. Po pse, vallë?

Aktorja lexonte jashtë mase. Gazeta raportonte se Harmëni, zakonisht, ”rrinte e priste të shoqen, që lexonte më shumë se ç’duhej”. Ajo mendonte se puna që bënte, ishte më e rëndësishme se martesa, ndaj nuk hiqte dorë së lexuari libra e dorëshkrime, edhe kur Harmënit i vinin miq. Kuptohet që kjo gjë e kishte shqetësuar aq shumë të shoqin, saqë i kërkoi divorcin.

Burimi i informacionit, 13 Janar 2020: Open Culture